021-22383746

شانه منجمد یا شانه یخ زده (Frozen shoulder) که تحت عنوان کپسولیت چسبنده (Adhesive Capsulitis) نیز شناخته می شود، عمدتاً با خشکی و درد در مفصل شانه تظاهر می یابد. معمولاً علائم و نشانه های این وضعیت به مرور بروز یافته و با گذر زمان ابتدا بدتر شده و سپس ظرف مدت یک الی سه سال رو به بهبودی می رود و در نهایت خود به خود برطرف می گردد.

در درمان شانه یخ زده می توان تمرین های حرکتی متنوعی را به کار برد. گاهی اوقات نیز می توان از تزریق ترکیبات کورتیکواستروئیدی و یا داروهای بی حس کننده به داخل کپسول مفصلی بهره جست. در درصد کمی از افراد جراحی تعویض مفصل شانه ممکن است برای رها سازی کپسول مفصلی کاربرد داشته باشد. معمولاً عود مجدد شانه منجمد در یک مفصل واحد نادر است. با این حال موارد درگیری شانه طرف مقابل به این وضعیت در برخی از افراد گزارش شده است.

در این مقاله قصد داریم به معرفی بیماری شانه منجمد یا کپسولیت چسبنده مفصل شانه پرداخته و ریسک فاکتورها، علائم، نشانه ها و متدهای درمانی این وضعیت را شرح دهیم. بنابراین اگر می خواهید در مورد این مشکل مفصلی بیشتر بدانید، با ما تا پایان این مقاله همراه باشید.

شانه یخ زده چیست

آناتومی مفصل شانه

مفصل شانه از کنار هم قرار گرفتن سه استخوان تشکیل شده و یک مفصل از نوع گوی و کاسه در نظر گرفته می شود. این استخوان ها عبارتند از استخوان بازو (هومروس)، استخوان کتف (اسکاپولا) و ترقوه. مجموعه این استخوان ها به همراه بافت نرم اطراف مفصل شانه که این ساختارها را در کنار یکدیگر نگه داشته است را کپسول شانه (Shoulder capsule) می نامند.

مکانیسم ایجاد کپسولیت چسبنده چیست؟

مکانیسم ایجاد بیماری شانه منجمد افزایش ضخامت و سفتی کپسول شانه است که موجب محدودیت حرکت این ساختار می گردد. در کپسولیت چسبنده مفصل شانه، نوارهایی از بافت جوشگاهی در این مفصل پدید آمده و میزان مایع مفصلی یا سینوویال موجود در فضای مفصلی که در حالت طبیعی از اصطکاک و سایش مفصل جلوگیری می کند کاهش می یابد. این امر نیز به نوبه خود بر محدودیت حرکت مفصل شانه می افزاید.

یکی از عوامل مهمی که در تعیین ریسک ابتلا به شانه منجمد نقش دارد، بی حرکتی مفصل است. در افرادی که به دنبال نقاهت از بیماری برای مثال پس از سکته مغزی یا عمل جراحی ماستکتومی قادر به حرکت دادن بازوی خود نیستند، کپسولیت چسبنده شیوع بالایی دارد.

علت دقیق بروز این مشکل در برخی از افراد به طور کامل مشخص نیست. با این حال به نظر می رسد که درصد ابتلا به شانه یخ زده در افراد دیابتی و یا افرادی که به دنبال جراحی یا شکستگی استخوان بازو ناچار به بی حرکتی مفصل شانه شده اند بالاتر باشد. به طور کلی ریسک فاکتورهای ابتلا به شانه منجمد را می توان به صورت زیر خلاصه کرد:

  • سن و جنسیت: افراد ۴۰ سال به بالا و به خصوص خانم ها بیشتر در معرض خطر ابتلا به کپسولیت چسبنده قرار دارند.
  • بی حرکتی و یا کاهش حرکت: همانطور که گفتیم، بی حرکتی مفصل یک عامل خطر مهم برای شانه منجمد در نظر گرفته می شود. بی حرکتی مفصل ممکن است در زمینه علل گوناگونی چون آسیب تاندون روتاتور کاف، شکستگی های استخوان بازو، سکته مغزی و یا در طی دوره نقاهت اعمال جراحی رخ دهد.
  • بیماری های سیستمیک: برخی از افراد به علت بیماری های زمینه ای خود بیشتر مستعد ابتلا به کپسولیت چسبنده بوده و به همین دلیل توصیه می شود که درمان این علل زمینه ای نیز در مدیریت مشکل شانه منجمد مد نظر قرار گیرد. از جمله بیماری های سیستمیکی که می توانند بروز شانه منجمد را القا کنند می توان به دیابت، هایپرتیروئیدی، هایپوتیروئیدی، بیماری های قلبی و عروقی، سل و بیماری پارکینسون اشاره کرد.

مقایسه شانه سالم و یخ زده

علائم شانه منجمد چیست؟

مهم ترین علامت کپسولیت چسبنده درد و خشکی در مفصل شانه است که حرکت آن را دشوار و یا در مواردی غیرممکن می سازد. افراد مبتلا به شانه منجمد عموماً درد مبهمی را در یکی از مفاصل شانه خود احساس می کنند. این درد ممکن است به عضلات اطراف مفصل شانه نیز گسترش داشته باشد. درد ناشی از کپسولیت چسبنده اغلب شب ها تشدید یافته و ممکن است خواب فرد را نیز مختل سازد.

شانه یخ زده معمولاً در طی سه مرحله بروز می یابد که هر یک از این مراحل علائم و سیر مخصوص به خود را دارا هستند. این مراحل عبارتند از:

  • مرحله یخ زدن شانه (Freezing): در این مرحله فرد با هر حرکت مفصل شانه دچار درد می شود. گاهی اوقات درد ناشی از مرحله یخ زدن شانه یا freezing بسیار شدید است. معمولاً درد شانه منجمد در این فاز به مرور زمان تشدید یافته و ممکن است شب ها بیشتر فرد را اذیت کند. بازه زمانی این مرحله عمدتاً بین ۶ تا ۹ ماه تخمین زده می شود. محدودیت حرکت مفصل در این مرحله بروز می یابد.
  • مرحله یخ زدگی (Frozen): در این مرحله درد فرد کاهش می یابد؛ اما خشکی مفصل بیشتر می شود. درنتیجه محدودیت بیشتری در حرکات مفصل پدید آمده و بسیاری از اوقات افراد در انجام اعمال روزمره خود با مشکل مواجه خواهند شد. این مرحله عموماً بین ۴ تا ۱۲ ماه به طول می انجامد.
  • مرحله باز شدن یخ (Thawing): در این مرحله به مرور بازه حرکتی مفصل به حالت عادی خود بازمی گردد. ممکن است مرحله باز شدن یخ به چیزی در حدود ۶ ماه تا ۲ سال زمان نیاز داشته باشد.

چگونه می توان شانه منجمد را تشخیص داد؟

تشخیص کپسولیت چسبنده عمدتاً برمبنای معاینه بالینی توسط فوق تخصص شانه صورت می گیرد. ارزیابی محدوده حرکت مفصل و میزان درد ایجاد شده در ججریان حرکات مختلف اطلاعات ارزشمندی را در خصوص وضعیت مفصل شانه در اختیار پزشک قرار می دهد. به طور کلی معاینات مفصلی را می توان در دو دسته اصلی جای داد: در معاینات فعال (اکتیو)، خود فرد مفصل شانه خود را حرکت داده و میزان درد و محدودیت حرکات وی مورد ارزیابی قرار می گیرد. این در حالی است که در طی معاینات غیرفعال (پاسیو)، متخصص شانه مفصل را در جهات مختلف حرکت داده و تفاوت آن را با وضعیت فعال می سنجد.

این معاینات را می توان با تزریق ماده بی حسی به داخل شانه نیز انجام داد. به این ترتیب با حذف فاکتور درد، ارزیابی دقیق تری از میزان محدودیت حرکت شانه و حرکات اکتیو و پاسیو به دست خواهد آمد.

در اغلب موارد، معاینه فیزیکی به تنهایی برای تشخیص شانه منجمد کفایت می کند. اما در مواردی نیز ممکن است نیاز به بررسی بیشتر باشد. در چنین شرایطی از روش های تصویربرداری مانند اشعه ایکس، سونوگرافی یا ام آر آی استفاده می شود. به کارگیری این متدهای تشخیصی به پزشک در افتراق کپسولیت چسبنده از علل دیگر درد و محدودیت حرکات شانه مانند آرتروز شانه یا پارگی تاندون شانه (روتاتور کاف) کمک شایانی خواهد کرد.

درمان بیماری شانه یخ زده

درمان های کپسولیت چسبنده

داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAIDها) مانند آسپیرین و ایبوپروفن موجب کاهش درد و التهاب در مفصل شانه می شوند. در صورت عدم پاسخ به این داروها، پزشک ممکن است داروهای قوی تری را برای فرد تجویز کند.

علاوه بر درمان دارویی، فیزیوتراپی و تمرین های کششی نیز در تقویت مفصل و بهبود حرکات مفصلی سودمند خواهند بود.

در مواردی که علائم بسیار شدید بوده و یا به مرور زمان بهبودی نداشته باشد،  پزشک به سراغ یکی از درمان های خط دوم زیر خواهد رفت:

  • تزریق کورتیکواستروئید (کورتون) به داخل مفصل شانه از درد ناتوان کننده کپسولیت چسبنده کاسته و محدوده حرکات مفصل را تقویت می کند.
  • باز کردن مفصل. این کار از طریق تزریق آب استریل شده به داخل کپسول مفصلی صورت می گیرد. به این ترتیب با ایجاد کشش فضای مفصلی باز گردیده و حرکات آن تسهیل می گردد.
  • فیزیوتراپی. نتایج به دست آمده از فیزیوتراپی در درمان کپسولیت چسبنده متغیر بوده و عمدتاً سودمندی این روش تابعی از این است که کپسولیت در چه مرحله ای قرار دارد.
  • جراحی: به ندرت ممکن است در درمان شانه منجمد جراحی ضرورت یابد. اما در صورتی که هیچ درمان دیگری مؤثر نباشد، ممکن است جراح شانه این روش را پیشنهاد نماید. جراحی کپسولیت چسبنده به صورت داخل مفصلی و با استفاده از ابزارهای ظریف مدادی شکل که به داخل مفصل هدایت می شوند صورت می گیرد.
  • دستکاری مفصلی: حرکت دادن شانه در جهات مختلف زیر بیهوشی روش دیگری است که ممکن است در نرم ساختن مفصل مؤثر واقع شود. البته با توجه به جایگزین شدن جراحی داخل مفصلی به جای این روش، دستکاری مفصل امروزه به ندرت انجام می شود. یک علت این موضوع خطرات و عوارضی چون شکستگی های استخوانی است که ممکن است به دنبال فشار شدید وارد شده زیر بیهوشی رخ دهد.

پیشگیری

تنها راهکاری که برای پیشگیری از کپسولیت چسبنده توصیه می شود، پرهیز از بی حرکتی و انجام تمرین های ورزشی منظم به خصوص در افراد مبتلا به بیماری های زمینه ای است. اگر دیابت یا بیماری تیروئیدی دارید و یا به علت سانحه یا عمل جراحی نمی توانید فعالیت طبیعی و معمول خود را داشته باشید، حتماً با پزشکتان در این خصوص مشورت نموده و راهکارهای جلوگیری از کپسولیت چسبنده از قبیل تمرینات ورزشی مؤثر بر محدوده حرکت مفصل شانه را جویا شوید.

درمان های خانگی و اصلاح سبک زندگی

برای اینکه از بروز شانه منجمد جلوگیری نموده و یا درمان این مشکل را تسریع بخشید بایستی تا جای امکان از مفصل خود کار بکشید. به علاوه قرار دادن کمپرس سرد یا گرم بر روی مفصل موجب کاهش درد شانه منجمد می گردد. متدهای درمانی مکمل مانند طب سوزنی و تحریک الکتریکی عصبی از راه پوست (TENS) نیز برای بهبود علائم کپسولیت مفصل شانه مؤثر شناخته شده اند.

جمع بندی

در این مقاله در خصوص شانه منجمد یا کپسولیت چسبنده با شما سخن گفتیم و عوامل خطر، علائم، روش های تشخیص و درمان آن را شرح دادیم. این بیماری بیشتر در افرادی که به علت یک بیماری زمینه ای یا اعمال جراحی دچار بی حرکتی مفصل شانه می شوند رخ می دهد. شانه منجمد با علائم درد و خشکی مفصل تظاهر پیدا کرده و ممکن است در بسیاری از فعالیت های روزمره فرد اخلال ایجاد کند.

برای تشخیص این وضعیت معاینه فیزیکی بیشترین ارزش را داشته و در موارد مشکوک و برای رد کردن تشخیص های دیگر می توان از روش های تصویربرداری نیز استفاده نمود. اغلب اوقات درمان های حمایتی مانند استفاده از مسکن های غیراستروئیدی در کاهش علائم مؤثر بوده و تا زمان برطرف شدن خود به خودی کپسولیت چسبنده به عنوان درمان استاندارد به کار می رود. در موارد شدید تر ممکن است تزریق کورتون به داخل مفصل، حرکت دادن مفصل زیر بیهوشی و جراحی داخل مفصلی یا آرتروسکوپیک نیز برای این افراد مفید واقع شود.

سؤالات متداول:

۱. آیا شانه منجمد خطرناک است؟

خیر. این بیماری خود محدود شونده بوده و بعد از گذشت مدتی بدون مداخله درمانی نیز بهبود می یابد. با این حال به منظور کاهش علائم آزاردهنده و خشکی و درد مفصل تجویز مسکن، کورتون یا جراحی توصیه می شود.

۲. چگونه می توانم از بروز شانه یخ زده پیشگیری کنم؟

پرهیز از بی حرکتی مفصل، مهم ترین راه مقابله با شانه منجمد در نظر گرفته می شود.

۳. آیا امکان عود مجدد شانه یخ زده وجود دارد؟

معمولاً عود کپسولیت چسبنده نادر بوده و در صورت وقوع نیز شانه طرف مقابل را درگیر می کند. بنابراین احتمال اینکه فردی چند مرتبه دچار کپسولیت یک مفصل گردد بسیار کم است.

۴. برای شانه منجمد به چه پزشکی مراجعه کنم؟

معمولاً درمان شانه منجمد در حیطه فعالیت های فوق تخصص و جراح شانه جای می گیرد. پزشک شما ممکن است برای بررسی های بیشتر و رد سایر علل و همینطور اقداماتی نظیر تزریق داخل مفصل و جراحی زیر بیهوشی شما را به یک متخصص ارتوپد ارجاع دهد.

Call Now Button