آرتروز شانه:علت، علائم و درمان

در بسیاری از کشورها، اقدامات غیرضروری ارتوپدی که به دلیل کرونا به تعویق افتاده بودند، دوباره از سر گرفته شده اند. هر ساله، میلیون ها نفر در سراسر جهان، به نوعی آرتروز یا ورم مفاصل مبتلا می شوند. به زبان ساده تر، آرتروز به التهاب یک یا چند تا از مفصل ها گفته می شود. این التهاب در شانه فردی که به آرتروز مبتلا شده است، باعث درد و سفتی می شود که حتی انجام کارهایی مثل بلند کردن بازو، شانه کردن موها یا دست دراز کردن به سمت کابینت های بالا، بسیار سخت می شود.

اگرچه هیچ راه علاجی برای آرتروز شانه وجود ندارد، اما گزینه های درمانی زیادی وجود دار که با استفاده از همین گزینه ها، اکثر افراد مبتلا به آرتروز قادر خواهند بود تا درد خود را کنتزل کرده و به فعالیت های خود ادامه دهند.

آناتومی یا ساختار شانه

شانه شما از سه استخوان تشکیل شده است:

• استخوان بازو (بین شانه تا آرنج)
• استخوان شانه (کتف)
• ترقوه (استخوان چنبر)

سر استخوان بازوی شما در حفره گرد استخوان شانه قرار می گیرد. این حفره همان “گلنوئید” نامیده می شود که ترکیبی از ماهیچه‌ها و تاندون‌ها است که استخوان بازوی شما را در مرکز شانه نگه می‌دارد. به این بافت ها در اصطلاح “عضلات گرداننده شانه” گفته می شود.

دو مفصل در شانه وجود دارد و ممکن است هر دوی این مفصل ها، تحت تاثیر آرتروز قرار بگیرند. یکی از مفصل ها در جایی قرار دارد که ترقوه به نوک استخوان شانه (بخش بالایی و بیرونی استخوان کتف) می رسد. به این مفصل، در اصطلاح “مفصل آخرومی ترقوه ای” گفته می شود. مفصل دوم هم جایی است که سر استخوان بازو در کتف قرار می گیرد و در اصطلاح، “مفصل گوی و کاسه ای” نامیده می شود.

 

 

برای اینکه روش درمانی موثر به شما ارائه داده شود، پزشک شما باید تشخیص بدهد که کدام مفصل آسیب دیده است و دارای چه نوع آرتروزی هستید.

انواع بیماری آرتروز شانه

پنج نوع اصلی از بیماری آرتروز، معمولاً شانه را تحت تأثیر قرار می دهند.

1- آرتروز یا ورم مفاصل

آرتروز که به عنوان “ساییدگی و پارگی” هم شناخته می شود، وضعیتی است که در آن، پوشش خارجی صاف استخوان (غضروف مفصلی) از بین می رود. وقتی غضروف مفصلی از بین می رود، ساییده و زبر می شود و فضای محافظ بین استخوان ها هم کاهش می یابد. در حین حرکت، استخوان های مفصل به یکدیگر ساییده می شوند و باعث می شوند تا فرد احساس درد کند. این وضعیت، اغلب به عنوان آرتروز “استخوان روی استخوان” شناخته می شود.

معمولاً افراد بالای 50 سال به آرتروز مبتلا می شوند و این بیماری بیشتر در مفصل آخرومی ترقوه ای، نسبت به مفصل گوی و کاسه ای شانه دیده می شود.

2- روماتیسم مفصلی

روماتسیم مفصلی یک بیماری مزمن است که به مفاصل متعددی در سرتاسر بدن حمله می کند. این بیماری بر بخش های متقارن بدن تاثیر می گذارد؛ یعنی اینکه معمولاً یک مفصل را در هر دو طرف بدن، تحت تأثیر قرار می دهد.

مفاصل بدن شما با پوششی به نام “غشا زلالی” پوشیده شده اند که مفصل را روان کرده و حرکت آن را آسان می کند. روماتیسم مفصلی باعث تورم این پوشش می شود که در نتیجه موجب درد و سفتی در مفصل می شود.

روماتیسم مفصلی یک بیماری خود ایمنی است؛ یعنی اینکه سیستم ایمنی به بافت های خود بدن حمله می کند. در روماتیسم مفصلی، سیستم ایمنی که از بدن در برابر عفونت محافظت می کند، به بافت طبیعی (مانند غضروف و رباط ها) آسیب می رسانند و منجر به نرم شدن استخوان می شوند.

روماتیسم مفصلی در هر دو مفصل شانه، به یک اندازه شایع است.

3- آرتریت پس ضربه ای

آرتریت پس ضربه ای، نوعی آرتروز به شمار می آید که پس از آسیبی مانند شکستگی یا دررفتگی شانه ایجاد می شود.

4- پارگی تاندون عضلات گرداننده شانه

روماتیسم می تواند پس از پارگی طولانی مدت تاندون عضلات گرداننده شانه هم ایجاد شود. عضلات گرداننده شانه که پاره شده اند، دیگر نمی توانند سر استخوان بازو را در حفره گلنوئید نگه دارند و در نتیجه، استخوان بازو می تواند به سمت بالا حرکت کند و در برابر نوک شانه ساییده شود. این وضعیت می تواند به سطوح استخوان هم آسیب برساند و باعث شود تا ورم مفاصل بیشتر شود.

ترکیبی از پارگی بزرگ روتاتور کاف و آرتریت پیشرفته می تواند منجر به درد و ضعف شدید شود و بیمار ممکن است نتواند بازوی خود را از پهلو بلند کند.

5- نکروز آواسکولار شانه

نکروز آواسکولار شانه یک وضعیت دردناک است که زمانی رخ می دهد که خون رسانی به سر استخوان بازو به خوبی انجام نشود. از آنجایی که سلول های استخوانی بدون خون رسانی می میرند، نکروز آواسکولار می تواند در نهایت منجر به تخریب مفصل شانه و ورم مفاصل شود.

نکروز آواسکولار به صورت مرحله به مرحله پیشرفت می کند. با پیشرفت این بیماری، استخوان مرده به تدریج فرو می ریزد که منجر به آسیب رساندن به غضروف مفصلی پوشاننده استخوان شده و در نهایت باعث بروز ورم مفاصل می شود. در ابتدا، نکروز آواسکولار فقط سر استخوان بازو را تحت تاثیر قرار می دهد، اما با پیشرفت نکروز آواسکولار، سر جمع شده استخوان بازو می تواند به حفره گلنوئید آسیب برساند.

علل ایجاد نکروز آواسکولار عبارتند از مصرف دوز بالایی از استروئید، مصرف بیش از حد الکل، بیماری سلول داسی شکل و آسیب های تروماتیک، مانند شکستگی شانه. در بعضی از موارد هم علت ابتلا به این وضعیت، اصلا قابل شناسایی نیست که در واقع، به عنوان بیماری شناخته می شود که علت آن معلوم نیست.

علائم آرتروز شانه

شایع ترین علامت ورم مفاصل، درد شانه است. این درد همراه با با فعالیت، تشدید می شود و به مرور زمان حتی بدتر هم می شود. با توجه به اینکه کدام مفصل شانه تحت تاثیر این وضعیت قرار گرفته است، محلی که درد احساس می شود هم متفاوت خواهد بود:

• اگر مفصل گوی و کاسه ای شانه تحت تأثیر این وضعیت قرار گرفته باشد، درد بیشتر در قسمت پهلو یا پشت شانه متمرکز است و ممکن است با تغییرات آب و هوا، افزایش پیدا کند. بیماران از احساس درد عمیقی در مفصل خود شکایت می کنند.
• درد آرتروز در مفصل آخروی ترقوه ای، در بالای شانه متمرکز است. این درد گاهی اوقات می تواند به گردن هم بزند و در آنجا احساس شود.
• اگر هر دو مفصل گوی و کاسه ای و مفصل آخروی ترقوه ای تحت تاثیر این وضعیت قرار گرفته باشند، ممکن است فرد مبتلا به روماتیسم مفصلی در سرتاسر شانه خود احساس درد داشته باشد.
• با پیشرفت بیماری، حتی با کوچک ترین حرکتی، در شانه درد احساس می شود. در بیماران، درد شبانه بسیار شایع است و ممکن است این افراد در هنگام خوابیدن دچار مشکل شوند.

علائم دیگر ممکن است شامل موارد زیر شود:

• محدوده حرکتی محدود: حرکت محدود یکی دیگر از علائم رایج است. ممکن است بلند کردن بازو برای شانه کردن موهایتان یا بلند کردن دستتان برای برداشتن چیزی از کابینت بالایی برای شما سخت باشد.
• صدای سایشی: ممکن است هنگام حرکت دادن شانه، صدای خرد شدن، فشار وارد کردن، یا صدای سایش را بشنوید. گاهی اوقات، صدای سایش مفصل بسیار دردناک است و این صدا می تواند آنقدر بلند باشد که اطرافیان شما هم آن را بشنوند.

معاینه توسط فوق تخصص شانه

سوابق پزشکی و معاینه فیزیکی

پس از اینکه با فوق تخصص شانه در مورد علائم و سوابق پزشکی خودتان صحبت کردید، معاینه می شوید.

در طول معاینه فیزیکی، پزشک موارد زیر را بررسی خواهد کرد:

• ضعف (تحلیل) در عضلات
• حساسیت به لمس
• وسعت محدوده حرکتی غیر فعال (کمکی) و فعال (خود هدایت شده)
• هر گونه علائمی از آسیب به ماهیچه ها، تاندون ها و رباط های اطراف مفصل
• علائم جراحات یا جراحی های قبلی
• درگیری مفاصل دیگر (نشانه ای از روماتیسم مفصلی)
• صدای سایشی (احساس ناخوشایندی در داخل مفصل) همراه با حرکت
• درد هنگام وارد شدن فشار به مفصل

اشعه ایکس

اشعه های ایکس، آزمایش های تصویری هستند که تصاویر دقیقی از ساختارهای متراکم مانند استخوان را ایجاد می کند. این اشعه ها می توانند به تمایز بین اشکال مختلفی از آرتروز کمک کنند.

در عکس‌برداری با اشعه ایکس از شانه ای که دچار آرتروز شده است، باریک شدن فضای مفصل، تغییراتی در استخوان و تشکیل خارهای استخوانی (زایده ی استخوانی) نشان داده می شود.

برای تایید این تشخیص، ممکن است پزشک، بی حس کننده موضعی را به مفصل تزریق کند. اگر درد به طور موقت تسکین پیدا کند، پس آرتروز درست تشخیص داده شده است.

درمان آرتروز شانه:

درمان آرتروز شانه با گزینه هایی غیر از جراحی

مانند سایر شرایط آرتروز، درمان اولیه آرتروز شانه هم گزینه ای غیر از عمل جراحی است. ممکن است پزشک شما موارد زیر را توصیه کند:

• استراحت یا تغییر در میزان فعالیت ها. ممکن است لازم باشد روش حرکت بازوی خود را تغییر دهید تا از تحریک درد جلوگیری کنید.
• تمرینات فیزیوتراپی هم ممکن است دامنه حرکتی شانه شما را بهبود بخشد.
• داروهای ضد التهابی غیراستروئیدی مانند آسپرین، ایبوپروفن، یا ناپروکسن هم ممکن است التهاب و درد را کاهش دهند. این داروها می توانند پوشش معده را تحریک کرده و حتی باعث خونریزی داخلی هم شوند. این داروها باید همراه با غذا مصرف شوند. اگر سابقه زخم معده دارید یا از داروهای رقیق کننده خون استفاده می کنید، قبل از مصرف داروهای ضد التهابی و غیر استروئیدی بدون نسخه با پزشک خود یا بهترین ارتوپد تهران مشورت کنید.
• تزریق کورتیکواستروئید (هورمون هایی که توسط غدد فوق کلیوی ترشح می شوند) در شانه هم می تواند به طور چشمگیری التهاب و درد را کاهش دهد. با این حال، اثر آن اغلب موقتی است.
• گرمای مرطوب هم ممکن است باعث تسکین موقت شود.
• برای کاهش التهاب و کاهش درد شانه خود، دو یا سه بار در روز از یخ به مدت 20 تا 30 دقیقه بر روی شانه خود استفاده کنید.
• اگر به روماتیسم مفصلی مبتلا هستید، ممکن است پزشک شما (معمولاً یک روماتولوژیست) یک داروی اصلاح کننده بیماری مانند متوترکسات را برای شما تجویز کند.
• مکمل های غذایی، مانند گلوکزامین و کندرویتین سولفات هم ممکن است به تسکین درد کمک کنند. (توجه: شواهد علمی کمی وجود دارد که موثر بودن استفاده از گلوکزامین و کندرویتین سولفات برای درمان آرتروز را تایید کند. علاوه بر این، سازمان غذا و داروی ایالات متحده هم مکمل های غذایی را آزمایش نمی کند. این ترکیبات ممکن است باعث تداخلات منفی با سایر داروها شوند. قبل از مصرف مکمل های غذایی، همیشه با پزشک خود مشورت کنید).

درمان آرتروز شانه با گزینه جراحی

اگر درد باعث ناتوانی شما شود و با درمان غیرجراحی تسکین نیابد، ممکن است پزشک گزینه جراحی را برای شما در نظر بگیرد.

آرتروسکوپی: آرتروز خفیف مفصل گوی و کاسه ای را می توان با آرتروسکوپی شانه درمان کرد. در طول آرتروسکوپی، جراح شانه دوربین کوچکی به نام آرتروسکوپ را در مفصل شانه وارد می کند. این دوربین، تصاویری را بر روی مانیتور ویدئویی نمایش می دهد و پزشک از این تصاویر برای استفاده از ابزارهای جراحی بسیار ریز در داخل شانه ستفاده می کند.

از آنجایی که آرتروسکوپ و ابزار جراحی بسیار نازک هستند، جراح می تواند به جای برش بزرگی که در جراحی استاندارد و باز استفاده می شود، از برش های بسیار کوچک استفاده کند.

در طول این عمل، پزشک می تواند داخل مفصل را پاکسازی کند. اگرچه این روش باعث تسکین درد می شود، اما آرتروز مفصل را از بین نمی برد. اگر آرتروز پیشرفت کند، ممکن است در آینده به جراحی دیگری نیاز باشد.

تعویض مفصل شانه (آرتروپلاستی): آرتروز پیشرفته مفصل گوی و کاسه ای با جراحی تعویض شانه، قابل درمان است. در این روش، بخش های آسیب دیده شانه برداشته شده و با اجزای مصنوعی ای جایگزین می شوند که “پروتز” نامیده می شود.

گزینه های جراحی جایگزین عبارتند از:

• آرتوپلاستی یا بازسازی مفاصل: فقط سر استخوان بازو با یک جزء مصنوعی جایگزین می شود.
• بازسازی کامل شانه: سر استخوان بازو و گلنوئید، جابه جا می شوند. یک کاپ پلاستیکی در گلنوئید گذاشته می شود و یک توپ فلزی هم به بالای استخوان بازو متصل می شود.
• تعویض کامل شانه به روش معکوس: در تعویض کامل شانه به روش معکوس، حفره و توپ فلزی در خلاف جهت بازسازی کامل شانه به صورت معمولی قرار می گیرند؛ به عبارت دیگر، توپ فلزی به گلنوئید و کاپ پلاستیکی به انتهای بالایی استخوان بازو فیکس می شود. جایگزینی کامل شانه به روش معکوس برای افراد مبتلا به پارگی تاندون عضلات گرداننده شانه بهتر عمل می کند، زیرا برای حرکت دادن بازو به عضلات مختلفی متکی است؛ نه صرفا به عضلات گرداننده شانه.

 

بازسازی بخش بری: رایج ترین روش جراحی که برای درمان آرتروز مفصل آکرومیوکلاویکولار استفاده می شود، بازسازی بخش بری است. با توجه به شرایط خاص شما، این روش ممکن است به صورت آرتروسکوپی (انجام عمل جراحی روی مفصل) یا از طریق جراحی باز سنتی انجام شود.

در این روش، پزشک مقدار کمی از استخوان انتهای استخوان ترقوه را برمی دارد و فضایی باقی می گذارد که به تدریج، با بافت زخمگاهی پر می شود.

دوران بهبودی بعد از عمل جراحی آرتروز شانه:

به طور کلی، جراحی آرتروز شانه در کاهش درد و بازگرداندن حرکت به این عضو بسیار موثر است. زمان بهبودی و برنامه های توانبخشی هم به نوع جراحی انجام شده بستگی دارد.

مدیریت درد:

بعد از جراحی، کمی احساس درد خواهید کرد که در واقع، بخش طبیعی ای از روند درمان به شمار می آید. پزشک و پرستاران تلاش می کنند تا درد شما را کاهش دهند تا بتوانید پس از جراحی، سریعتر بهبود پیدا کنید.

بیشتر اوقات، داروها برای تسکین درد کوتاه مدت پس از جراحی تجویز می شوند. بسیاری از انواع داروها برای کمک به کنترل درد در دسترس هستند؛ از جمله مسکن های مخدر، داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی و بی حس کننده های موضعی. مکن است پزشک شما از ترکیبی از این داروها برای بهبود تسکین درد و همچنین به حداقل رساندن نیاز به مسکن های مخدر استفاده کند.

توجه داشته باشید که اگرچه اپیوئیدها به تسکین درد بعد از جراحی کمک می کنند، اما یک ماده مخدر هستند و می توانند اعتیادآور باشند. وابستگی به مواد افیونی و مصرف بیش از حد به یک مسئله بهداشت عمومی حیاتی در دنیا تبدیل شده است. مهم است که از مواد افیونی فقط طبق دستور پزشک خود استفاده کنید و به محض اینکه درد شما شروع به بهبود کرد، مصرف آنها را متوقف کنید. اگر درد شما طی چند روز پس از جراحی بهبود نیافت، با پزشک خود صحبت کنید.

عوارض بعد از جراحی آرتروز شانه:

مانند تمام جراحی ها، خطرات و عوارض احتمالی وجود دارد. مشکلات احتمالی بعد از جراحی شانه شامل عفونت، خونریزی بیش از حد، لخته شدن خون و آسیب به عروق خونی یا اعصاب است.

پزشک قبل از عمل، در مورد عوارض احتمالی با شما صحبت خواهد کرد.

پیشرفت های آینده در حوزه جراحی آرتروز شانه

در حال حاضر، در مورد آرتروز شانه و درمان آن، تحقیقاتی در حال انجام است.

• در بسیاری از موارد، هنوز هم مشخص نیست که چرا بعضی از افراد دچار آرتروز می شوند و برخی دیگر هم هرگز به این بیماری مبتلا نمی شوند. تحقیقاتی برای کشف بعضی از علت های آرتروز شانه در حال انجام است.
• روان کننده های مفصلی که در حال حاضر برای درمان آرتروز زانو استفاده می شود، برای درمان مشکلات شانه هم در حال بررسی هستند.
• داروهای جدید برای درمان روماتیسم مفصلی هم در حال بررسی هستند.
• تحقیقات زیادی در مورد جراحی تعویض مفصل شانه، از جمله توسعه طرح های مختلف پروتز مفصلی در حال انجام است.
• محققان در حال مطالعه بر روی استفاده از مواد بیولوژیک به منظور باز کردن سطح شانه مبتلا آرتروز هستند. در واقع، مواد بیولوژیک، پیوندهای بافتی هستند که باعث رشد بافت جدید در بدن می شوند و سرعت بهبودی را هم افزایش می دهند.

آکادمی جراحان ارتوپد آمریکا برای کمک به پزشکان در درمان آماس مفصل گوی و کاسه ای، تحقیقاتی را به منظور ارائه دستورالعمل های مفید در درمان این بیماری انجام داده است. البته این دستورالعمل ها، فقط یک پیشنهاد به شمار می آیند و ممکن است در هر موردی اعمال نشوند.
شما نیز اگر از درد شانه رنج می برید میتوانید با تماس با مطب آقای دکتر شهرستانی که یکی از بهترین متخصصین ارتوپد در زمینه تعویض مفصل شانه در ایران می باشد یک وقت ویزیت گرفته و مشکلات و مدارک پزشکی خود را با آقای دکتر در میان بگذارید. قطعا ایشان بهترین راه حل و پروتکل درمانی را در اختیار شما قرار خواهند داد.