مفصل زانو، یکی از مهم ترین مفاصل بدن انسان است که بیشترین احتمال آسیب دیدگی را هم دارد. زانوهای انسان از پرکارترین اعضای بدنش هستند و به همین دلیل است که تجربه زانودرد برای انسان می تواند واقعا آزاردهنده و ناخوشایند باشد. ما به دلایل مختلفی زانودرد را تجربه می کنیم که یکی از آن عوامل، آرتروز زانو است. این روزها با پیشرفت علم پزشکی، برای هر مساله ای درمان خاصی وجود دارد و می توان آرتروز زانو را نیز درمان کرد. در نتیجه اگر درگیر آرتروز زانو هستید و دوست دارید سریعتر سلامتی کامل خود را به دست بیاورید، در این نوشته با ما همراه باشید تا همه نکات مهم درباره آرتروز زانو را بخوانید و با روشهای درمان موثر آرتروز زانو نیز آشنا شوید. قبل از هرچیزی بهتر است ببینیم اصلا آرتروز زانو چیست؟
آرتروز زانو چیست و چه علائمی دارد؟
آرتروز زانو که با نام استئوآرتریت یا سائیدگی زانو نیز شناخته می‌شود، از شایع ترین علل درد زانو در سنین بالا و حتی سنین میانسالی است که در آن غضروف مفصل زانو دچار آسیب شده و راه رفتن را برای افراد مشکل می‌کند. این بیماری در ابتدا درد و تورم را ایجاد می‌کند و در مراحل پیچیده‌تر می‌تواند باعث تغییر شکل در پاها و راه رفتن شود. از علائم و نشانه‌های این بیماری می‌توان خشکی مفصل و ضعف عضلات اطراف ناحیه مفصل زانو را نام برد. همچنین برای درمان این بیماری می‌توان از درمان‌های خانگی مانند کنترل وزن و انجام تمرینات مناسب ورزشی، درمان‌های دارویی و جراحی استفاده کرد.
علل ایجاد آرتروز زانو
آرتروز زانو رایج‌ترین نوع بیماری آرتروز است که حتی جوانان را نیز ممکن است درگیر کند. در نتیجه این موضوع پیر و جوان نمی شناسد؛ اما آمار ابتلای افراد مسن به این مشکل بیشتر از افراد کم سن و سال است. تحقیقهای پزشکی نشان داده است که احتمال بروز این بیماری در افراد بالای 45 سال افزایش می‌یابد و همچنین احتمال ابتلای آن در خانم‌ها بیشتر از آقایان است.
از علل بروز ایجاد بیماری آرتروز زانو در افراد مختلف می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- افزایش سن که شایع‌ترین علت بروز آرتروز است.
- افزایش وزن که باعث افزایش فشار روی مفاصل و به خصوص مفاصل زانو می‌شود.
- وراثت
- جنسیت
- آسیب‌های ناشی از فشار مکرر روی زانو مانند داشتن برخی شغل‌های خاص که نیاز به انجام فعالیت‌های سنگین دارند و باعث فشار روی زانو می‌شوند.
- ورزش بیش از حد و انجام ورزش‌هایی مانند فوتبال یا تنیس به صورت منظم
- سایر بیماری‌ها مانند روماتیسم مفصلی و برخی اختلالات متابولیکی مانند افزایش غیرطبیعی آهن یا تولید بیش از اندازه هورمون رشد
علائم آرتروز زانو
علائم این بیماری عبارتند از:
- دردهای شدیدی که هنگام فعالیت افزایش پیدا می‌کنند
- ایجاد تورم و التهاب در مفصل
- احساس گرمی در مفصل زانو
- خشکی زانو بخصوص بعد از نشستن طولانی مدت یا هنگام صبح
- کاهش توانایی در حرکت دادن زانو مانند کاهش توانایی در بالا رفتن از پله‌ها
- شنیدن صداهایی مانند خرد شدن یا گیر کردن مفصل هنگام حرکت دادن زانو(صدا دادن یا تق تق زانو)
- کاهش انعطاف‌پذیری مفصل
- تغییر شکل و اندازه مفصل
- تغییر حالت پاها مانند پرانتزی شدن یا داشتن زانوهای کج
- احساس ضعف یا بی‌ثباتی در زانو
تشخیص آرتروز زانو
با بروز هر یک از علائم بالا، نیاز به معاینه فیزیکی توسط پزشک وجود دارد تا بتوان وجود بیماری آرتروز زانو را به صورت قطعی تایید کرد. پزشک سابقه بیماری‌های فرد را بررسی کرده و در کنار آن با بررسی علائم، احتمال آرتروز زانو را تایید می‌کند. در این میان، ممکن است به انجام برخی آزمایشات مانند رادیولوژی یا ام‌آرآی وجود داشته باشد. همچنین آزمایش خون نیز ممکن است برای بیمار و برای بررسی سایر عارضه‌ها مانند روماتیسم مفصلی که نوعی از آرتروز محسوب می‌شود، تجویز شود.
درمان‌های دارویی آرتروز زانو
در مراحل اولیه بیماری آرتروز زانو، با استفاده از یک سری روشهای غیرجراحی نیز می‌توان به کم کردن درد بیماران کمک کرد. از درمان‌های دارویی آرتروز زانو می‌توان به استفاده از داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی در کنار فیزیوتراپی و تزریق کورتون اشاره کرد.
داروهای مورد استفاده در درمان آرتروز زانو
برخی از نمونه داروهایی که غالبا در درمان بیماری آرتروز زانو مورد استفاده قرار می‌گیرند، عبارتند از:
- مسکن‌هایی مانند استامینوفن برای کاهش و کنترل درد
- کورتیکواستروئیدها برای کاهش التهاب
- داروهای ضد ویروس اصلاح کننده بیماری برای کاهش یا توقف التهاب (که این داروها غالبا باعث تضعیف سیستم ایمنی بدن می‌شوند)
- NSAIDها مانند آسپرین و ایبوپروفن
تزریق ژل برای درمان آرتروز زانو
یکی از روشهای درمان دارویی آرتروز زانو، تزریق ژل داخل مفصل زانو است. در این روش، یک ژل غلیظ حاوی اسیدهیالورونیک اسید در داخل مفصل زانو تزریق می‌شود. این اسید به طور طبیعی در مایع مفصلی وجود دارد. مایع مفصلی نیز وظیفه لغزندگی سطوح مفصل روی یکدیگر و در نتیجه، کاهش فشار روی غضروف مفصل را به‌عهده دارد. در این‌صورت می‌توان گفت افرادی که به بیماری آرتروز زانو مبتلا هستند، در داخل مفصل زانویشان غلظت کمتری از اسیدهیالورونیک وجود دارد. به همین دلیل، تزریق این اسید به داخل مایع مفصل زانو می‌تواند یکی از روشهای درمانی مناسب برای درمان آرتروز زانو باشد.
در این روش، اسید هیالورونیک به داخل مفصل زانو تزریق می‌شود. این دارو نمی‌تواند درد ناشی از آرتروز زانو را به سرعت کاهش دهد، اما به مرور زمان باعث کاهش این درد شده و در این صورت بیماران محدوده حرکتی راحت‌تری را تجربه می‌کنند.
علاوه بر آن، تزریق ژل هیالورونیک اسید می‌تواند باعث شود تحریک مفصل زانو برای تولید مقدار بیشتری از این اسید شود. در نتیجه می‌توان گفت تزریق ژل در درمان آرتروز زانو می‌تواند یک اثر ضدالتهایی و کم کننده درد در داخل مفصل داشته باشد؛ اما باعث رشد مجدد غضروف مفصل نخواهد شد؛ به همین دلیل لازم است در کنار سایر درمان‌های موثر آرتروز زانو استفاده شود.
تزریق prp برای درمان آرتروز زانو
Prp مخفف عبارت Platelet Rich Plasma می‌باشد که به معنای سرم غنی شده از پلاکت است. پایه و اساس عملکرد این روش، استفاده از توان بیولوژیک بدن خود بیمار برای ترمیم در پاسخ به آسیب‌های موجود است.
پلاکت‌ها مواد رشدی و ترمیم‌کننده زیادی دارند و در این صورت، تزریق مقدار غنی شده از پلاکت که با استفاده از پی‌آرپی به 5 برابر نرمال می‌رسد، می‌تواند باعث افزایش تعداد سلول‌ها و ترمیم بافت‌های صدمه دیده در غضروف و لیگامان‌ها شود. به همین دلیل است که این روش در درمان آرتروز زانو کاربرد دارد و غالبا به عنوان یک روش درمانی موثر شناخته می‌شود.
در روش تزریق پی آر پی در زانو، ابتدا مقداری خون از بیمار دریافت شده و سپس نمونه خون به مدت چند دقیقه در دستگاه سانتریفیوژ قرار می‌گیرد. پس از آن این دستگاه خون را تفکیک کرده و در واقع سلول‌های قرمز خون، گلبول‌های سفید خون، پلاسما و پلاکت‌ها را جدا می‌کند. در این صورت این نمونه خون برای استخراج prp مورد استفاده قرار گرفته و با بی‌حس کردن زانو، prp به دست آمده به زانو تزریق خواهد شد.
در واقع در این روش، سلول‌های فعالی که در روند ترمیم فعالیت دارند، از خون جدا شده و با غلظت بالا و کنترل‌شده‌ای، متناسب با شدت آرتروز زانو، در مفصل تزریق می‌شوند. در این صورت، عوامل رشد موجود در پلاکت‌های خون باعث ایجاد بافت‌های جدید شده و التهاب موجود در بافت را نیز کاهش می‌دهند.
اثرات درمانی این روش، پس از گذشت 3 تا 4 روز آغاز می‌شود و حداکثر اثر آن در حدود 4 هفته پس از انجام تزریق است. در این صورت، می‌توان گفت حداقل 3 تزریق prp هر کدام با فاصله 1 تا 4 هفته می‌تواند در درمان آرتروز زانو موثر باشد. برای این منظور غالبا توصیه می‌شود که تزریق دوم به فاصله یک هفته پس از تزریق اول و تزریق سوم نیز به فاصله 10 تا 30 روز پس از تزریق دوم انجام شود. همچنین می‌توان گفت اثرات این درمان تسکینی و موقتی نیست و غالبا برای اکثر بیماران در درمان آرتروز زانو موثر واقع می‌شود.
درمان‌های جراحی آرتروز زانو
برای درمان آرتروز زانو غالبا از روشهای غیرجراحی و روشهای خانگی استفاده می‌شود. اما در برخی موارد درمان‌های غیرجراحی، خانگی و دارویی روی درمان و بهبود عارضه آرتروز زانو تاثیری ندارند که در این صورت غالبا از روش جراحی برای درمان این عارضه استفاده می‌شود.
درمان جراحی آرتروز زانو در سه روش انجام می‌شود:
جراحی آرتروسکوپی
در آرتروسکوپی زانو، جراح ارتوپد روی مفصل زانو شکاف کوچکی ایجاد کرده و از طریق این شکاف، لوله آرتروسکوپ را به موضع درد وارد می‌کند. در این صورت می‌تواند داخل مفصل زانو را کاملا ببینید و از این طریق محل دقیق جراحی را تعیین و پس از آن زانو را جراحی می‌کند. این روش جراحی یک روش کم‌تهاجمی برای تشخیص و درمان آرتروز زانو است که غالبا به صورت سرپایی انجام می‌شود.
این روش زمانی کاربرد دارد که بیمار درد شدید و مداومی را در مفصل زانوی خود احساس می‌کند و این درد نسبت به درمان‌های غیرجراحی مقاوم است. همچنین غالبا در صورتی که خارهای استخوانی به دلیل صدمه شدید به غضروف در محل مفصل زانو تشکیل شده باشند یا قسمت‌هایی از غضروف در داخل مایع مفصل باقی مانده باشند، جراحی آرتروسکوپی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
جراحی استئوتومی
در روش جراحی استئوتومی یا جراحی پای پرانتزی، قسمتی از استخوان زانو توسط یک وسیله مخصوص برش داده می‌شود. این روش غالبا زمانی مورد استفاده قرار می‌گیرد که با خم شدن زانو، وزن بدن به طور نامتعادل در سطح مفصل زانو توزیع می‌شود. با استفاده از این روش، جراح تغییراتی در استخوان درشت نی زانو ایجاد کرده و مفصل را جابه‌جا می‌کند و محور مکانیکی را از روی غضروف آسیب دیده برمی‌دارد که در این صورت، تعادل در سطح مفصل توزیع شده و در نهایت، بخش بریده شده استخوان توسط پلیت و پیج به یکدیگر ثابت می‌شود.
جراحی تعویض مفصل زانو
آخرین گزینه درمانی برای بیماری آرتروز زانو، جراحی تعویض مفصل آن است. این روش که با نام آرتروپلاستی نیز شناخته می‌شود، از روشهای پرتهاجمی درمان آترروز زانو است که درد زانو را بسیار کاهش داده و عملکرد غضروف آسیب دیده مفصل زانو را نیز بازیابی می‌کند.
این روش دارای ریسک بالایی است و به همین دلیل غالبا زمانی مورد استفاده قرار می‌گیرد که زانو به‌قدری دردناک شود که بیمار نتواند مفصل خود را حرکت داده و در انجام فعالیت‌های روزانه‌اش، مشکل داشته باشد. همچنین زمانی که آرتروز باعث بدشکلی پاها مانند ضربدری یا پرانتزی‌شدن پاها شده و هیج‌یک از روشهای جراحی و غیرجراحی در درمان آرتروز زانو موثر واقع نمی‌شوند، جراحی تعویض مفصل زانو انجام خواهد شد.
در طی این روش، جراح قسمت‌های آسیب دیده غضروف را به‌طور کامل از مفصل زانو خارج کرده و آن را با یک مفصل مصنوعی جابجا می‌کند؛ که این مفصل مصنوعی غالبا از جنس پلاستیک، فلز و یا پلیمر است.
درمان‌های خانگی آرتروز زانو
طبق عقیده برخی از مردم، آرتروز زانو تنها افرادی با سن بالا را درگیر می‌کند؛ در صورتی‌که این تصور کاملا غلط است. بیماری آرتروز زانو علاوه بر افزایش سن، به دلیل استفاده غلط از مفاصل، افزایش وزن یا انجام ورزش‌های سخت نیز به وجود می‌آید. در این صورت یک سری روشها و درمان‌های خانگی می‌توانند برای درمان آرتروز یا کاهش درد آن مورد استفاده قرار بگیرند. در واقع، اکثر درمان‌های خانگی آرترزو زانو باعث درمان دائمی این بیماری نمی‌شوند و تنها می‌توانند در کنار سایر روشهای درمانی این بیماری برای کاهش درد و یا درمان موثرتر مورد استفاده قرار بگیرند.
آب درمانی
آب باعث می‌شود که بدن افراد مقاوم شود و می‌تواند برای درمان آرتروز زانو موثر باشد. ورزش‌هایی مانند شنا علاوه بر اینکه می‌توانند وزن افراد را کاهش دهد، فشار روی مفاصل را نیز کاهش داده و به همین دلیل به مرور زمان باعث درمان آرتروز زانو می‌شوند. در واقع آب درمانی می‌تواند در کاهش چربی‌های بدن، بهبود حرکت و هماهنگی بدن، بهبود روحیه و کیفیت زندگی موثر باشد و درد آرتروز زانو را نیز به طور موقت کاهش دهد. در این صورت افراد مبتلا به آرتروز زانو می‌توانند برای تسکین درد مداوم خود، هفته‌ای سه بار هر بار به مدت 60 دقیقه، آب‌درمانی را امتحان کنند.
کاهش وزن
یکی از عواملی که به شدت روی بیماری آرتروز زانو تاثیر گذار است، اضافه وزن می‌باشد. وزن بدن روی پاها قرار گرفته است و در این صورت، فشار زیاد ناشی از وزن افراد روی مفاصل باعث می‌شود که بافت غضروف تجزیه شده و در این صورت آرتروز زانو نیز بدتر می‌شود. به همین دلیل کاهش وزن می‌تواند در بهبود این بیماری بسیار موثر باشد.
گرم و سرد کردن زانو
گرما باعث افزایش گردش خون، تسکین مفاصل سفت و درد عضلات می‌شود. در برابر، سرما باعث انقباض رگ‌های خونی، کند شدن گردش خون و کاهش درد و تورم می‌شود. افرادی که به آرتروز زانو مبتلا هستند می‌توانند از روش گرم و سرد کردن زانو برای کاهش درد ناشی از این بیماری استفاده کنند. اما برای برخی افراد این روشها باعث آسیب‌های پوستی می‌شود که در این صورت فرد نباید از این روش استفاده کند.
برای گرم کردن زانو می‌تواند دوش گرم بگیرید یا از حوله یا بطری آب گرم روی نقاط درد و زانوهای خود استفاده کنید. برای سرد کردن زانو نیز می‌توانید یک کیسه یخ را درون یک پارچه تمیز پیچیده و آن را روی ناحیه دردناک قرار دهید یا مفصل آسیب دیده را در آب یخ فرو ببرید.
ماساژ درمانی
ماساژ باعث می‌شود که تولید هورمون استرس کورتیزول و ماده انتقال دهنده عصبی کاهش پیدا کرده و در این صورت، درد ناشی از آرتروز زانو نیز کاهش پیدا می‌کند. علاوه بر آن، ماساژ باعث می‌شود که سطح سروتونین افزایش پیدا کند که نتیجه آن بهبود خلق‌وخو و اعصاب فرد است. در این‌صورت می‌توان گفت که ماساژ منظم ماهیچه‌ها و مفاصل زانو می‌تواند به تسکین درد ناشی از آرتروز آن کمک کند.
درمان‌های گیاهی
سنجد منبعی غنی از مس است که برای درمان مفاصل از گذشته تاکنون مورد استفاده قرار گرفته است. علاوه بر سنجد، مصرف روغن‌های گیاهی مانند کنجد یا روغن زیتون می‌توانند برای درمان‌های موضعی آرتروز زانو بسیار موثر باشند.
استفاده از زانوبند طبی
برای جلوگیری از ایجاد فشار ناشی از وزن زیاد افراد روی زانوها می‌توان از زانوبندهای طبی استفاده کرد. زانوبندهای طبی دو نوع هستند:
- بریس‌هایی که غالبا به عنوان زانوبند استفاده می‌شوند و در واقع برای زانو یک محافظ هستند. شما می‌توانید این زانوبندها را از داروخانه یا فروشگاه‌های تجهیزات پزشکی خریداری کنید.
- بریس‌هایی که برای جلوگیری از ایجاد فشار روی زانوها استفاده شده و به صورت سفارشی برای هر فرد ساخته می‌شوند. در واقع پزشک این زانوبندها را برای بیماران تجویز می‌کند. همچینن استفاده از این بریس‌ها برای انواع بیماری‌های آرتروز زانو موثر نیست و تنها برای آرتروزهایی مورد استفاده قرار می‌گیرد که باعث ایجاد محدودیت در داخل و بیرون مفصل زانو شده‌اند و در واقع برای این نوع آرتروز موثر و مناسب است.
انجام فیزیوتراپی در درمان آرتروز زانو
فیزیوتراپی از روشهای موثری است که می‌تواند با استفاده از تکنیک‌های مختلف در درمان افراد مبتلا به آرتروز زانو موثر باشد. برخی از تکنیک‌های فیزیوتراپی برای تمامی مبتلایان مورد استفاده قرار می‌گیرد؛ اما برخی از آن‌ها بسته به نوع آرتروز زانو، شیوه زندگی افراد و عوامل موثر، می‌تواند در برخی افراد مورد استفاده قرار بگیرد.
متخصص فیزیوتراپی در ابتدا به فرد کمک می‌کند تا با تشخیص شرایط آرتروز زانوی خود در کنترل درد، مقابله با آرتروز و مدیریت مداوم آن فعالیت مناسبی داشته باشد. در حالت کلی، متخصص فیزیوتراپی برای بهبود آرتروز زانو از تکنیک‌های زیر استفاده می‌کند:
تجویز برنامه ورزشی
یکی از عواملی که با پیشرفت آرتروز در ارتباط است، ضعف پا است که باعث محدودیت فرد در انجام فعالیت‌های روزانه می‌شود. در این صورت، غالبا برای تقویت عضلات اطراف زانو و بهبود نحوه کنترل وضعیت آن، متخصصان فیزیوتراپی یک برنامه مخصوص به فرد ارائه می‌دهند. این برنامه در کاهش قدرت عضلات چهار سر در افراد مبتلا به آرتروز بسیار موثر است. علاوه بر آن، متخصص فیزیوتراپی در برنامه ارائه شده تمرینات ورزشی قدرتی، ایمن و موثری را تجویز می‌کند که باعث تحریک درد زانو نشود که این ورزش‌‌ها می‌تواند باعث تاخیر در انجام جراحی تعویض زانو نیز باشد.
اصلاح فعالیت
متخصص فیزیوتراپی یک سری راهکارهای آموزشی را ارائه می‌دهد که فرد با استفاده از آن‌ها می‌تواند کارهای روزانه خود را به خوبی انجام دهد و حتی غالبا با استفاده از این راهکارها امکان انجام اکثر فعالیت‌ها فراهم می‌شود.
مشاوره کنترل وزن
افزایش وزن یکی از علائم اصلی ابتلا به آرتروز زانو است که در این صورت مشاوره کنترل وزن با داشتن گزینه‌هایی مانند شنا یا دوچرخه‌سواری می‌تواند در کاهش درد و التهاب آرتروز زانو موثر باشد. در واقع کاهش وزن یکی از موثرترین گزینه‌هایی است که افراد می‌توانند برای بهبود آرتروز زانوی خود امتحان کنند.
بستن زانو و استفاده از وسایل کمکی
متخصص فیزیوتراپی معمولا به افرادی که به آرتروز زانو مبتلا هستند، توصیه می‌کند از کفش‌هایی استفاده کنند که باعث کاهش علائم آرتروز زانو می‌شوند. همچنین ممکن است استفاده از برخی وسایل کمکی مانند عصا یا زانوبند توسط متخصص فیزیوتراپی تجویز شود. به عنوان مثال، معمولا در افراد مبتلا به آرتروز پاتلوفمورال استفاده از برخی انواع نوارهای مخصوص و برای افراد مبتلا به آرتروز محفظه اصلی انواع نوارهای تخلیه فشار، مفید است.
حالا که با روشهای مختلف درمان آرتروز زانو آشنا شدید، احتمالا این سوال برایتان پیش آمده است که کدامیک از این روشها تاثیر و بازدهی بیشتری دارند و می توانند مشکل زانودرد شما را سریعتر درمان کنند.
بهترین روش درمان آرتروز زانو چیست؟
از آنجایی که زانوها از مهم ترین بخش های حرکتی بدن انسان هستند و باید به بهترین شکل ممکن کار کنند، برای تشخیص و درمان آرتروز زانو بهتر است سریعا به پزشک مراجعه کنید تا با کمک علم پزشکی و روشهای درمانی، آرتروز زانوهای شما را درمان کند. یادتان باشد که سلامتی شما بسیار مهم است و به همین خاطر باید بهترین پزشکان متخصص را برای درمان آرتروز زانوهای خود انتخاب کنید.
چکیده مطلب
آرتروز زانو یکی از بیماری‌هایی است که امروزه بسیار رایج شده است. همانطور که در این مقاله اشاره شد، روشهای مختلفی برای درمان و بهبود آرتروز زانو وجود دارند که می‌توانند باعث کنترل علائم این بیماری شوند؛ اما توجه به این نکته ضروری است که آرتروز زانو نیاز به رسیدگی مداوم دارد و در صورت عدم توجه این بیماری با گذشت زمان پیشرفت خواهد کرد و منجر به استفاده از روشهای جراحی مانند جراحی تعویض مفصل زانو خواهد شد. به همین دلیل بهتر است در همان ابتدا تشخیص داده شده و به صورت مداوم کنترل و مدیریت شود. پس برای درمان مشکل زانودرد و آرتروز زانو بهتر است سریعا به بهترین متخصص ارتوپدی مراجعه کنید تا زانوهای سالمی داشته باشید.
باسلام و تشکر، توضیحات بسیار جامع و مفیدی بود.
چنانچه روش ماساژ و روغن ماساژ و حرکتهای ورزشی مناسب ، بصورت ویدیویی یا متنی نیز به عنوان درمان و یا مدیریت آرتروز تا تصمیم برای انتخاب روش درمانی موثر ، ارائه فرمایید ، بسیار سپاسگزارم.