خشکی مفصل یا stiff joints، یکی از عارضه هایی است که بسیاری از افراد با افزایش سن، به آن دچار می شوند. با این حال برخی عوامل دیگر، همچون شرایط جسمانی و سبک زندگی، از جمله مواردی هستند که در شکل گیری خشکی مفصل، مؤثرند. در این مطلب قصد داریم به این سؤال که خشکی مفصل چیست و چگونه می توان آن را درمان کرد، بپردازیم. همراه ما باشید.

خشکی مفصل چیست؟

خشکی مفصل به دردی گفته می شود که معمولاً فرد بعد از نشستن برای طولانی مدت یا بعد از بیدار شدن از خواب، تجربه می کند. در بسیاری از موارد، این درد بعد از کمی حرکت بدن به خودی خود از بین می رود اما گاهی اوقات فرد به شدت احساس سفت شدن را تجربه می کند که در مدت زمان زیادی بیشتر باقی مانده و طبیعتاً احساس دردناکی بیشتری ایجاد می کند.

در این شرایط، فرد قادر به حرکت نخواهد بود، زیرا میزان درد بیشتر از آستانه تحمل فرد است؛ بنابراین اگر به موقع برای درمان خشکی مفصل اقدام نشود، قطعاً فرد در راه رفتن و روی قد خود ایستادن، دچار مشکل خواهد شد.

دلایل خشکی مفصل چیست؟

همانطور که گفته شد، بیشتر افراد به مرور زمان و با افزایش سن، خشکی مفصل را تجربه میکنند. اما در برخی موارد، این عارضه به دلایل دیگر نیز رخ میدهد که در ادامه به بررسی هریک خواهیم پرداخت:

حالت خوابیدن

بسیاری از اوقات نحوه خوابیدن افراد در شب می تواند باعث خشکی مفصل در آنها شود. وقتی فردی به گونه ای می خوابد که ستون فقرات وی در یک راستا قرار ندارد و گردنش در حالت خنثی قرار دارد، ممکن است با احساس سفتی یا درد از خواب بیدار شود. به همین دلیل، به افرادی که در حال حاضر از خشکی مفصل رنج می برند گفته میشود که از دراز کشیدن به یک پهلوی خاص، اجتناب کنند. در این شرایط استفاده از انواع بالش ها در اطراف بدن می تواند به نگه داشتن آن در وضعیت خواب مناسب برای استراحت شبانه خوب و خشکی کمتر مفاصل کمک کند.

ساعت روز

علاوه بر وضعیت خوابیدن، تحقیقات نشان می دهد که سفتی مفاصل ممکن است در صبح زمانی که فرد از خواب بیدار می شود، به دلیل ارتباط بین التهاب و ساعت شبانه روزی فرد، شدیدتر باشد. علاوه بر این، تحقیقات دیگر نشان میدهند که خواب کم و بدون کیفیت، موجب درد بیشتر در مفاصل طی شب خواهد شد که خود موجب افت کیفیت خواب شب خواهد شد.

سن

با گذشت زمان، دامنه حرکت مفاصل به مرور زمان کم و کمتر خواهد شد؛ در نتیجه انعطاف پذیری مفاصل کمتر و خشکی مفاصل در افراد مسن، بیشتر خواهد شد. علاوه بر این، غضروف بالشتکی است که از اتصال بین استخوان های فرد محافظت می کند، نیز شروع به فرسودگی می کند. این شرایط منجر به ایجاد التهاب و در نهایت آرتروز خواهد شد.

چاقی

افرادی که دچار اضافه وزن هستند، با توجه به میزان قد خود، مجبور به تحمل وزن اضافه تری هستند. یکی از رایجترین روشها برای اندازه گیری میزان تناسب بین قد و وزن، استفاده از شاخص BMIاست. هنگامی که بدن مجبور به تحمل وزن اضافی باشد، یعنی مفاصل باید فشار بیشتری تحمل کنند. علاوه بر این، سلول های چربی منجر به آزادسازی پروتئین هایی می شوند که باعث ایجاد التهاب می شوند. هر دوی این عوامل با هم ممکن است منجر به آرتروز و درنهایت خشکی مفصل شوند. علاوه بر این، تحقیقات نشان می دهد که اضافه وزن ممکن است باعث انواع مشکلات متابولیک در بدن شود، که ممکن است اثر منفی بر سلامت استخوان داشته باشد.

رژیم غذایی

خوردن محصولات حیوانی و لبنی ممکن است در ایجاد شرایطی که می تواند باعث خشکی مفاصل مانند نقرس یا آرتروز شود، نقش داشته باشد. تحقیقات نشان می دهد که انتخاب یک رژیم غذایی مدیترانه ای یا وگان می تواند به کاهش سفتی مفصل کمک کند. به طور خاص، خوردن فیبر بیشتر، غلات کامل، میوه ها، سبزیجات، چربی های سالم، پروبیوتیک ها، گیاهان و ادویه ها ممکن است مفید باشد.

بورسیت

بورسیت زمانی ایجاد می شود که کیسه های ریز پر از مایع در مفاصل به نام بورسا ملتهب شوند؛ این التهاب باعث درد و همچنین سفتی مفاصل می شود. بورسیت تقریباً در هر مفصلی ممکن است رخ دهد، اما در مفاصل بزرگتر شایع است، مانند: شانه ها، لگن، زانو، مچ پا و آرنج. در اغلب موارد، بوریست با استراحت درمان می شود. درواقع فرد معمولاً باید فعالیت هایی را که باعث حرکت زیاد مفصل می شود را  کاهش دهد و مدت زمان بیشتری را به استراحت اختصاص دهد.

آرتروز

آرتروز یکی از بیماری های شایع است که معمولاً در مفاصل انگشتان، لگن، زانو و گردن ایجاد می شود. در صورتی که برای درمان آرتروز به موقع اقدام نشود، تورم و درد بیشتر خواهد شد و گاها در حین حرکت صدای ترک خودن استخوانها به گوش مریسد. برای درمان آرتروز معمولاً از داروهای مختلف جهت تسکین درد و کاهش تورم استفاده می شود اما اگر بیماری پیشرفت زیادی کرده باشد، احتمالاً به جراحی نیاز خواهد بود.

روماتیسم مفصلی

روماتسیم مفصلی (RA) یکی دیگر از انواع آرتروز های رایج است که معمولاً در بزرگسالان بین 30 تا 60 سال مشاهده می شود. RA یک اختلال خود ایمنی است که باعث می شود سیستم ایمنی به مفاصل سالم حمله کند. افراد مبتلا به RA با حمله بدن به مفاصل، دچار درد و تورم خواهند شد. متأسفانه هیچ روش درمانی قطعی برای این بیماری وجود ندارد و تمامی درمانها روی کاهش درد ناشی از این عارضه تمرکز دارند.

لوپوس

لوپوس یکی دیگر از بیماری های خود ایمنی است که باعث می شود سیستم ایمنی به بافت های سالم مانند ماهیچه ها و مفاصل حمله کند. علائم این بیماری عبارت هستند از: التهاب، سفتی مفاصل و درد. تشخیص لوپوس اغلب دشوار است زیرا بسیاری از علائم مشابه سایر بیماری ها است. متأسفانه برای لوپوس هم درمان خاصی وجود ندارد و علائم به مرور زمان بدتر می شوند.

نقرس

نقرس نیز نوعی آرتروز است که به طور ناگهانی و بیشتر در مردان مشاهده می شود. نقرس وضعیتی است که به سرعت ایجاد می شود؛ علائم آن گاهی یک شبه و اغلب در انگشت شست پا ظاهر می شود. برخی از علائم رایج این بیماری عبارت است از: درد شدید، حساسیت شدید و خشکی مفاصل و همچنین تورم و افزایش گرمای مفصل. نقرس می تواند در هر مفصلی در کوتاه مدت ایجاد شده و از بین برود. روش های درمان این بیماری روی کاهش درد و کاهش سطح اسید اوریک در خون متمرکز است.

فیبرومیالژیا

فیبرومیالژیا یک بیماری مزمن است که باعث درد فرد در سراسر بدن می شود. خشکی مفصل، یکی از علائم رایج این بیماری است. به طور معمول، افرادی که به لوپوس مبتلا هستند، با احتمال بیشتری به این بیماری هم دچار می شوند.

سرطان استخوان

استئوسارکوم، شایع ترین نوع سرطان استخوان است. به طور معمول این بیماری موجب خشکی مفاصل نمی شود اما گاهی اوقات در افراد مبتلا به سرطان استخوان، دیده می شود.

روش های درمان خشکی مفصل چیست؟

مشابه با بسیاری دیگر از مشکلات جسمانی، قبل از هرچیز باید دلیل بیماری مشخص شود. اگر خشکی مفصل بیشتر از 30 دقیقه به طول بیانجامد و درد به مرور زمان افزایش یابد، باید برای درمان به پزشک متخصص مراجعه کنید. تشخیص مشکل زمینه ای به شما و پزشکتان کمک می کند تا بهترین راه را برای کاهش خشکی مفصل و متوقف کردن سایر علائم مرتبط تعیین کنید.

کمپرس سرد یا گرم

استفاده از کمپرس سرد یا گرم، میتواند به کاهش خشکی مفصل و درمان آن کمک کند. چند بار در روز یک کمپرس سرد یا کیسه یخ را به مدت 15 تا 20 دقیقه روی مفصل سفت خود قرار دهید. این درمان به کاهش التهاب یا تورم کمک می کند و دامنه حرکت مفصل را افزایش میدهد. علاوه بر این، برای شل کردن عضلات و افزایش گردش خون از یک پد گرم کننده، بطری دوش آب گرم یا حمام استفاده کنید.

انواع داروهای مسکن

بسیاری از داروهای تسکین دهنده درد، مانند داروهای ضد التهابی غیراستروئیدی (NSAIDs) رایج ترین داروهای مورد استفاده برای آرتروز هستند. بیساری از داروها مانند آسپرین، ایبوپروفن و ناپروکسن برای کاهش درد و تسکین خشکی مفصل مناسب هستند.

استروئیدها

اگر التهاب و تورم در مفصل باعث خشکی مفصل شود، استروئیدها ممکن است یک گزینه درمانی باشند. تورم و التهاب در آرتروز شایع است که کورتیکواستروئیدها موجب کاهش آن می شوند. همزمان با کاهش التهاب، میزان درد و خشکی مفصل هم کاهش می یابد. لازم به ذکر است اگر بیماری پیشرفته باشد، احتمال مصرف دارو چه به صورت قرص و چه تزریقی، کمکی به کاهش درد نخواهد کرد.

ورزش کردن

ورزش و فیزیوتراپی ممکن است به افزایش تحرک مفصل و کاهش خشکی آن، کمک کند. علاوه بر این، ورزش کردن به کاهش وزن به شکل طبیعی کمک می کند. فراموش نکنید که اضافه وزن زمینه را برای شکل گیری انواع بیماری ها، فراهم می کند. به خاطر داشته باشید که انجام برخی از حرکت های ورزشی، خصوصاً بدون هیچ پیش زمنیه ای، احتمالاً شرایط بیماری شما را بدتر می کند. به همین دلیل توصیه می کند که از یک پزشک متخصص یا فیزیوتراپیست برای کاهش درد مفصل خشک از طریق ورزش، کمک بگیرید.

روش های خانگی برای درمان خشکی مفصل

در برخی موارد، استفاده از روش های درمان خانگی، برای کاهش درد و درمان مفصل خشک مناسب هستند. اما به خاطر داشته باشید که استفاده از روش هایی که در ادامه به آنها اشاره میکنیم معمولاً در دراز مدت نتیجه بخش هستند. بنابراین اگر بیماری پیشرفت زیادی داشته است، احتمالاً استفاده از روش های درمان پزشکی و تخصصی، راه حل بهتری باشد.

مکمل های روغن ماهی

بر اساس یکی از تحقیقاتی که در سال 2012 انجام شده است، استفاده از مکمل های روغن ماهی، تعدد خشکی مفصل را در افراد به خصوص هنگام صبگاه را کاهش میدهد. روغن ماهی حاوی چربی های غیراشباع ایکوزاپنتانوئیک اسید (EPA) و دوکوزاهگزانوئیک اسید (DHA) است. افزودن ماهی به برنامه غذایی هفتگی شما نیز می تواند کمک کننده باشد، زیرا حاوی اسیدهای چرب امگا 3 هستند. دوز معمول مکمل های روغن ماهی 300 میلی گرم (میلی گرم) در روز است. به خاطر داشته باشید که قبل از شروع مصرف مکمل های روغن ماهی حتماً با پزشک خود صحبت کنید؛ زیرا این مکمل ها می توانند با سایر داروها تداخل داشته باشند.

بذر کتان

بذر کتان حاوی نوع دیگری از اسید چرب امگا 3 به نام اسید آلفا لینولنیک (ALA) است. مانند EPA و DHA، ALA ممکن است به کاهش التهاب و کاهش علائم خشکی مفاصل کمک کند. دانه کتان آسیاب شده مقداری کمتری ALA نسبت به روغن این دانه دارد.

گلوکزامین سولفات

گلوکزامین سولفات به طور طبیعی در مایع اطراف مفاصل شما وجود دارد و در شکلگیری غضروف ها نقش مهمی ایفا می کند. اگر کمبود سولفات گلوکزامین داشته باشید، بدن شما ممکن است قادر به تولید یا محافظت از غضروف نخواهد بود. برخی تحقیقات از استفاده از این مکمل برای تسکین درد و درمان خشکی مفاصل حمایت می کنند. این درمان ممکن است برای افراد مبتلا به آرتروز و تورم زانو مفید باشد.

چه زمانی برای درمان خشکی مفصل به ارتوپد مراجعه کنیم؟

در این مطلب به مهمترین دلایل تاثیرگذار در شکل گیری خشکی مفصل، اشاره کردیم. همان طور که گفته شد روش های مختلفی برای درمان این عارضه وجود دارد؛ اما در برخی موارد بهتر است که هرچه سریعتر به پزشک مراجعه کرد و از شدت گرفتن این بیماری جلوگیری کرد. به طور معمول، اگر خشکی مفصل و درد آن بیش از 5 یا 7 روز ادامه یافت و درد به مرور زمان بیشتر شد، بهتر است برای درمان، به متخصص ارتوپد مراجعه کرد. علاوه بر این، در صورتی که قرمزی شدید، داغی در مفصل و همچنین بدفرمی در ناحیه مورد نظر مشاهده کردید، سریعا ً به پزشک مراجعه کنید.