عمل جراحی پای ضربدری( به انگلیسی  DFO) توسط جراح ارتوپد در افرادی انجام می شود که زانوی دو پا به یکدیگر نزدیک شده و قوزک ها از هم فاصله گرفته اند. درمان، به دو روش غیر جراحی و جراحی صورت می گیرد. پیش از عمل، پزشک شدت و محل انحراف را بررسی کرده و با توجه به وضعیت آناتومیک و بدشکلی ایجاد شده پروسه درمان و روش جراحی را مشخص می کند. در ادامه با عارضه زانوی ضربدری بیشتر آشنا خواهیم شد.

به چه حالتی پای ضربدری می گویند؟

پای ضربدری و یا ژنووالگوم (Genu Valgum) یک اختلال ارتوپدیک در ساختار مفصل زانو است. در این حالت زمانی که فرد می ایستد و سعی در جفت کردن پاها کنار هم دارد، قوزک های دو پا کنار یکدیگر قرار نمی گیرند اما زانوها کاملا به یکدیگیر برخورد می کنند. در نهایت یک انحنا غیر عادی بین پاها ایجاد شده و فاصله زیادی بین قوزک ها بوجود می آید. درجه دفورمیتی (خفیف، متوسط، شدید) مفصل زانو در افراد مختلف متفاوت است و اغلب در اکثر کودکان در سنین 2-4 سال بروز کرده و به مرور زمان و با رشد کودک اصلاح می شود.

علت بوجود آمدن پای ضربدری چیست؟

همانطور که اشاره شد پای ضربدری، تا زمانی که در یک دوره مشخص در کودکی فرد ظاهر شود جای نگرانی ندارد و جزوی از روند رشد طبیعی در کودکان محسوب می شود. اما در صورتی که این حالت با گذر زمان بهبود نیافت و یا در سنین بزرگسالی فرد بروز کرد می توان علل دیگری را برای آن متصور شد. و در برخی از موارد فرد به انجام جراحی پای ضربدری نیز نیاز پیدا خواهد کرد.

• عوامل ژنتیکی: مشکلات ژنتیکی در برخی از افراد سبب افزایش زاویه لگن و زانو می شود.
• آسیب دیدگی ها: در صورت بروز شکستگی استخوان های ران یا درشت نی و بد جوش خوردن آنها ایجاد می شود.
• تغذیه نامناسب و کمبود مواد مورد نیاز بدن مانند ویتامین ها
• بروز آسیب و یا هماهنگ نبودن صفحات رشد در کودکان
• بیماری های مختلف مانند: راشیتیسم، آرتریت روماتوئید و آرتروز
• پارگی رباط های مفصل زانو بخصوص رباط جانبی داخلی و کوتاهی رباط جانبی خارجی
• مشکلات استخوانی و عضلانی: نظیر نرمی استخوان، کوتاه بودن نوار خاصره ای و درشت نی، اندازه نامناسب عضله دو سر ران و یا رشد بیش از اندازه کندیل در استخوان ران، عفونت استخوان(استئومیلیت)
• جنسیت: احتمال بروز این عارضه در خانم ها به سبب شکل متفاوت آناتومی لگن، بیشتر از آقایان است.
• زود راه رفتن، بد نشستن در کودکان

چاقی را به تنهایی نمی توان عامل ایجاد پای ضربدری در نظر گرفت اما چاقی بیش از اندازه سبب تشدید این عارضه می شود.

انواع زانوی ضربدری

پای ضربدری در دو حالت قرار می گیرد:

• فیزیولوژیک: این نوع پای ضربدری در روند رشد طبیعی کودکان 2-3 ساله ایجاد شده و پس از مدتی در سن 6 تا 8 سالگی به حالت عادی باز می گردد.
• پاتولوژیک: این نوع پای ضربدری بر اساس بیماری های مختلف مانند راشیتیسم و یا بر اثر شکستگی های مختلف در قسمت استخوان زانو و یا ران پا اتفاق می افتد

علائم پای ضربدری چیست؟

پای ضربدری فیزیولوژیک در کودکان بخش طبیعی رشد بوده و بدون هیچ علامتی بروز می کند اما اگر زانوی ضربدری پاتولوژیک باشد و بر اثر بیماری های مختلف و یا آسیب و ضربه به استخوان و مفصل زانو ایجاد شود علائمی را بروز خواهد داد و فرد نیاز به شروع درمان به خصوص جراحی پای ضربدری پیدا خواهد کرد.

• تغییر شکل ظاهری مفصل زانو
• تغییر حالت ایستادن و وضعیت عادی پاها
• عدم تعادل در راه رفتن
• مشکلات راه رفتن مانند لنگش
• درد در هنگام راه رفتن
• درد پا، لگن، باسن، ران و کمر
• صافی کف پا

پزشک چگونه پای ضربدری را تشخیص می دهد؟

تشخیص به موقع و سریع زانوی ضربدری بسیار اهمیت دارد و در روند درمان و بهبودی بیمار نقش اساسی خواهد داشت چرا که با افزایش سن میزان انعطاف دستگاه حرکتی انسان کاهش یافته و درمان را تحت تاثیر قرار خواهد داد؛ همچنین ممکن است درجه این عارضه در بیمار به مرور زمان از ضعیف به شدید تغییر کند. بنابراین می توان با مراجعه به بهترین فوق تخصص زانو ابتدا تشخیص درست انجام شده و سپس درمان های لازم آغاز شود. اما تشخیص پای ضربدری چگونه است؟

• تشخیص در کودکان:
• ابتدا پزشک شرح حال کودک و وضعیت وراثت را بررسی می کند
• سپس معاینات بالینی انجام شده و وضعیت پاها و قرارگیری زانوهای بیمار بررسی می شود.
• اندازه گیری فاصله بین دو قوزک پای کودک در حالت خوابیده اندازه گیری می شود
• تشخیص در بزرگسالان:
• ابتدا بررسی بیماری های احتمالی مانند راشیتیسم، صافی کف پا و….
• سپس بررسی آسیب های احتمالی در استخوان های پا و یا مفصل زانو توسط رادیوگرافی انجام می شود.

چگونه می توانیم از بروز پای ضربدری پیشگیری کنیم؟

داشتن تغذیه مناسب و رسیدن انواع مواد معدنی و ویتامین به بدن می تواند در دراز مدت از نرمی استخوان، شکستگی ها و… جلوگیری کند. همچنین افرادی که کف پای صافی دارند در صورتی که از کودکی با کفش های مناسب اقدام به درمان کرده و مانع از تشدید وضعیت کنند از امکان بروز پای ایکسی نیز جلوگیری خواهند کرد. و در نهایت انجام حرکت های مناسب ورزشی و داشتن وزن مناسب نیز از بروز و تشدید این عارضه جلوگیری می کند.

درمان های جلوگیری از افزایش شدت پای ضربدری:

درمان های پای ضربدری را می توان به دو گروه دسته بندی کرد:

• درمان هایی که مانع از تشدید وضعیت زانو می شود:
• مصرف مکمل های ویتامینی و مواد معدنی
• تسکین دردهای پا و… با تزریق داروهای تجویز شده
• انجام ورزش ها، حرکات توانبخشی و ماساژ درمانی تجویز شده توسط پزشک
• استفاده از کفی مناسب برای افرادی که کف پای صافی دارند
• استفاده از زانوبند

جراحی پای ضربدری چگونه انجام میشود؟

عمل جراحی زانوی ضربدری با توجه به وضعیت بیمار، سن و درجه شدت بیماری توسط پزشک ارتوپد انجام می شود. جراحی های اصلاح زانو با توجه به محل برش متفاوت بوده و زانوی ایکسی از قسمت استخوان ران اصلاح می شود.

• عمل اصلاح رشد: این عمل در کودکان در حال رشد انجام شده و با تکنیک هایی نظیر قرار دادن صفحات فلزی کوچک بر روی قسمت مشخصی از پا برای کاهش سرعت رشد استخوان ها در دو طرف زانو کم می شود.
• جراحی استئوتومی Distal Femoral Osteotomy: این عمل به عنوان بهترین روش جراحی پای ضربدری جهت حفظ مفصل زانو انجام شده و از سرعت تخریب آن می کاهد. جراحی از قسمت لترال ران و ساق پا انجام می شود، ابتدا استخوان ها به صورت هدفمند بریده شده و سپس در وضعیت درست و مستقیم کنار هم قرار می گیرند. علاوه بر اصلاح وضعیت زانو، جراحی استئوتومی سبب می شود تا وزن فرد به صورت متعادل در پا توزیع شده و فرایند تخریب زانو کند شود.

ضرورت درمان و جراحی پای ضربدری چیست؟

افرادی که علاوه بر بدشکلی زانو از درد زیادی در این ناحیه و مشکلات راه رفتن رنج می بردند کاندیدای اصلی عمل اصلاح پای ضربدری هستند. با این حال برای افرادی که تنها از ناصافی پاهای خود ناراحت هستند نیز به مشورت پزشک به عنوان یک عمل زیبایی می توانند بهره ببرند. استئوتومی، علاوه بر اصلاح وضعیت و بد شکلی زانو سبب کاهش فشار بر روی این مفصل می شود و از ساییدگی استخوان ها به یکدیگر و ابتلا به آرتروز جلوگیری خواهد کرد.

همانطور که در شکل بالا و عکس سی تی اسکن سه بعدی بیمارمشاهده میکنید ژنووالگوم باعث بیرون زدگی کشکک زانو و آسیب و انحراف مفاصل و تخریب زانو در بیمار شده است.

در صورت عدم انجام عمل جراحی پای ضربدری چه عوارضی برای بیمار خواهد داشت؟

این عارضه در صورتی که درمان نشود ممکن است با رشد فرد، شدت یافته و به درجات شدید برسد. به سبب بد فرمی و شکل خاص مفصل زانو در این افراد وزن فرد به یک سمت زانو فشار بیشتری وارد می کند و به مرور زمان فرد به آرتروز مبتلا می شود و نتیجه آن نیز ساییدگی و تخریب مفصل زانو خواهد بود. همچنین در افراد در سنین بالاتر رباط زانو تحت فشار وارد شده دچار کشیدگی می شود و موجب بدشکلی های بیشتری می شود.

عمل پای ضربدری دو طرفه یا ژنووالگوم دو طرفه در یک جلسه انجام می شود؟

این بستگی به نظر فوق تخصص زانو دارد و با توجه به شرایط و شدت ایکسی بودن پا، جراح تصمیم میگیرد که در یک جلسه هر دو طرف انجام شود یا در عمل های جداگانه اصلاح ژنووالگوم انجام شود.

مراقبت های قبل از انجام عمل جراحی پای ضربدری

پیش از تصمیم به عمل جراحی، فرد توسط پزشک متخصص معاینه شده و با بررسی وضعیت فیزیکی و ارزیابی شدت انحرافات و بد شکلی ایجاد شده شیوه جراحی مشخص می شود. به همین ترتیب لازم است فرد پیش از انجام جراحی زانوی ضربدری آمادگی های لازم را داشته باشد:

• انجام عکس برداری های لازم
• انجام تست های آزمایشگاهی ( خون و ادرار)
• در صورت مصرف هرگونه دارو به پزشک خود اطلاع دهید
• هر گونه بیماری و یا حساسیت دارویی را با پزشک در میان بگذارید
• تا چند روز پیش از عمل سیگار کشیدن را متوقف کنید

مراقبت های بعد از انجام عمل جراحی پای ضربدری

ریکاوری و مراقبت های بعد از عمل در سرعت بهبودی و نتیجه بهتر از جراحی بسیار تاثیرگذار است عمل جراحی پای ضربدری دوره نقاهت کوتاهی دارد و تنها با رعایت نکاتی فرد پس از 1 تا 3 ماه بسته به نوع فعالیت، به زندگی روزمره خود باز می گردد

• استراحت طولانی و فعالیت نکردن بعد از جراحی سبب ضعف بیشتر در اندام های حرکتی شده و بهبودی را کند می کند بنابراین بیمار می تواند از فردای روز عمل با کمک عصا و یا واکر بدون فشار آوردن به محل جراحی راه برود. ( به مدت 2 ماه )
• در حالت درازکش سعی کنید عضلات پا را منقبض کنید و مچ پای خود را حرکت دهید
• مصرف داروهای تجویز شده توسط پزشک (مسکن ها، آنتی بیوتیک و ضد انعقاد)
• در هنگام خواب از وارد شدن فشار بر ناحیه جراحی شده جلوگیری کنید.
• در هنگام استحمام از رسیدن رطوبت به محل جراحی خودداری کنید.
• با مشورت پزشک رانندگی و خم و راست کردن زانو را آغاز کنید
• گذاشتن کیسه یخ در محل جراحی برای کاهش التهاب
• پاکسازی محل جراحی و تعویض پانسمان
• شرکت در جلسات فیزیوتراپی
• از زانوبند استفاده کنید

تفاوت میان تعویض مفصل زانو و استئوتومی چیست؟

آرتروپلاستی یا تعویض مفصل زانو: نوعی عمل جراحی است که برای بیمارانی با مشکلات مفصلی مانند آرتروز، روماتیسم و… کمک می کند. در این جراحی پزشک با انجام تکنیک های لازم نظیر: خارج کردن سطوح مفصلی آسیب دیده، بازسازی با جا گذاری و یا با استفاده از پروتز به بهبود وضعیت مفصل بیمار کمک می کند. و در نهایت درد کاهش یافته و حرکت بیمار به حالت عادی باز می گردد.

استئوتومی: استئوتوم یا تیغه برش استخوان یکی از ابزارهای عمل های جراحی ارتوپدی می باشد که با استفاده از آن پزشک استخوان و یا زائده های استخوانی را می تراشد. استئوتومی یک روش جراحی پای ضربدری است. بنابراین پزشک با ایجاد برش هایی در استخوان آنها را در وضعیت مناسب قرار می دهد و در نهایت وزن فرد به صورت متعادل در زانو توزیع می شود.

تفاوت میان زانوی پرانتزی و زانوی ضربدری چیست؟

در حالت طبیعی زمانی که فرد می ایستد و دو پا را کنار هم جفت می کند مچ ها کنار هم و زانو ها نیز با فاصله کم از یکدیگر قرار می گیرند. در هر یک از دو حالت زانوی پرانتزی و ضربدری، یک حالت بد شکلی در حالت قرار گیری پاها کنار هم در فرد ایجاد می شود.

• زانوی پرانتزی: در زانوی پرانتزی یا ژنوواروم فاصله مچ ها از هم نرمال است اما فاصله میان زانو ها از هم بیشتر از حالت عادی شده و به حالت دو پرانتز در می آید ( )
• زانوی ضربدری: به آن زانوی ایکسی هم گفته می شود دقیقا برعکس حالت قبل عمل می کند به این ترتیب مچ ها از هم فاصله گرفته و زانو ها به یکدیگیر نزدیک می شوند و به حالت یک علامت ضرب و یا حرف انگلیسی ایکس در می آید X

در هر یک از حالت های بدشکلی زانو ( ضربدری و پرانتزی) درجات مختلفی از شدت، می تواند در فرد بروز کند.

آیا زانوی ایکس همان زانوی ضربدری است؟

بله همانطور که اشاره شد عارضه پای ضربدری به سبب شکل ظاهری و شباهتی که به علامت ضرب دارد و حرف انگلیسی X دارد به این نام معروف است.

فیلم عمل پای ضربدری

انیمیشن جالبی از مراحل عمل اصلاح انحراف زانو(استئوتومی استخوان ساق) که به طور شماتیک در فیلم زیر نشان داده شده است، پیشنهاد میکنیم تا آخر فیلم رو حتما مشاهده کنید و اگر سوالی در این زمینه داشتید در قسمت نظرات بپرسید، پاسخگوی سوالات شما هستیم.

 

بهترین جراح زانوی ضربدری

امروزه با پیشرفت تکنولوژی و سایت ها و دایرکتوری های پزشکی پیدا کردن دکتر خوب برای عمل پای پرانتزی کار چندان سختی نمیباشد کافیست به سایت هایی مثل سایت نوبت دات آی آر nobat.ir سر بزنید و در قسمت نظرات، تجربه عمل بیماران قبلی را بخوانید تا بتوانید بهترین تصمیم را برای عمل پای خود بگیرید، دکتر شهرستانی را میتوان با توجه به تجربه و عمل های بسیار سخت و ترکیبی که تا کنون انجام داده است به عنوان بهترین جراح پای پرانتزی(یا یکی از بهترین ها) در ایران نامید.

هزینه عمل جراحی پای ضربدری

قیمت عمل اصلاح پای ضربدری یا ژنووالگوم به موارد زیادی بستگی دارد مثل ارتوپدی که شما رو عمل میکند، شهری که در آن عمل انجام میدهید، برند پلاکی که استفاده میشود و …، اگر شما هم میخواهید از هزینه عمل زانوی ایکس شکل دکتر شهرستانی به عنوان یکی از بهترین ارتوپدهای ایران مطلع شوید، پیشنهاد ما اینست که در یک جلسه مشاوره شرکت کنید و پاسخ همه این سوالات را از آقای دکتر دریافت نمایید.برای ارتباط با ما میتوانید همه روزه با شماره مطب تماس گرفته و یا در اینستاگرام ما رو دنبال کنید و سوالات خودتان را آنجا مطرح نمایید.